Życie osoby z zaburzeniem osobowości typu borderline
Borderline (BPD) jest to zaburzenie osobowości, które niestety owiane jest wieloma negatywnymi stereotypami na swój temat. Borderline kojarzy się z niestabilnością psychiczną, szantażem emocjonalnym i problemami z utrzymaniem relacji: romantycznych i przyjacielskich. Niestety, rzadko kiedy wiemy jak naprawdę wygląda życie osób z BPD oraz z czym się to wiąże na co dzień. Poznanie tego tym zaburzenia, pozwoli nam lepiej zrozumieć osoby zmagające się z nim i zniwelować uprzedzenia.
W dyskusji nad zaburzeniami osobowości warto na początku wyjaśnić samo pojęcie osobowości. Jest to konstrukt, który opisuje ogólne właściwości jednostki: jakie ma postawy, zachowania, a także to w jaki sposób reaguje na bodźce. Wykształca się w procesach rozwojowych oraz jest częściowo zdeterminowana genetycznie. (Grabski, Gierowski, 2012). Co ważne, osobowość jest stała i trudno ją zmienić – z tego powodu zaburzenia osobowości traktuje się jako nieuleczalne.
Czym jest zaburzenie osobowości?
Definiuje się je jako dominujący, nieelastyczny, stabilny i trwały wzorzec zachowania, który prowadzi do upośledzenia funkcjonowania (np. społecznego: niebezpiecznych, niezrozumiałych, niepokojących, ekscentrycznych zachowań, bycia zagrożeniem dla siebie i innych itp.) i/lub istotnego klinicznie cierpienia psychicznego (Butcher, Hooley, Mineka, 2017). Jak wynika z definicji, zaburzenie osobowości jest raczej niezmienne – z tego powodu nie powinniśmy traktować go tak jak chorób psychicznych (np. depresji), bowiem są to dysfunkcje funkcjonowania osobowości. Każdy z nas ma pewne cechy osobowościowe, niektóre z nich są silniejsze, inne słabsze – czasem nawet zahaczające o dysfunkcję. Osoby z zaburzeniem osobowości mają cechy osobowości, które są zbyt silne/słabe i układają się w pewien typowy dla zaburzenia schemat. Czym innym jest bycie nerwowym, a czym innym wpadanie w złość która kończy się niszczeniem przedmiotów. Czym innym jest umiłowanie porządku, a czym innym codzienne wielogodzinne sprzątanie mieszkania.
Zaburzenie osobowości jest trwałe i wbudowane w osobowość – dlatego uważa się je za nieuleczalne, można jedynie łagodzić objawy oraz zmieniać wyuczone wzorce poprzez terapię. Obecnie, są prowadzone badania na temat leczenia zaburzeń osobowości i są pierwsze dowody na to, że da się je wyleczyć – środowisko naukowe jest jednak podzielone w tej kwestii.
Żeby opisać jak może wyglądać życie osoby z borderline, posłużę się kryteriami DSM-V, które służą do definiowania tego zaburzenia. Będę skupiać się na każdym kryterium i pokazywać jak może się ono objawiać w codziennym życiu. Co ważne, osoba z BPD nie musi spełniać wszystkich tych kryteriów, aby zaburzenie zostało zdiagnozowane.
Desperacki wysiłek wykładany w unikanie wyobrażonego odrzucenia przez innych
Osoby cierpiące na borderline żyją w nieustannym strachu. Przykładowo, taka osoba może wielokrotnie dzwonić do bliskich, w strachu przed wyimaginowanym porzuceniem, co może powodować konflikty. Jest to duży problem w związku, gdyż osoba z BPD nieustannie czuje się zagrożona, domaga się zapewnień wierności i stabilności związku, a wiele bodźców interpretuje jako groźbę porzucenia. Może też sama zerwać kontakt tylko po to, aby uniknąć porzucenia. W połączeniu z innymi objawami BPD – impulsywnością, tendencją do samouszkodzeń i złością, stanowi to wybuchową mieszankę, którą trudno zrozumieć i zaakceptować.
Niestabilne i burzliwie przebiegające związki międzyludzkie charakteryzujące się wahaniami między skrajnymi stanami – idealizowaniem lub pozbawianiem wartości.
Kolejną rzeczą, która sprawia trudności w relacjach międzyludzkich, jest czarno-białe widzenie świata, a w szczególności innych ludzi. Osoby z BPD mogą w jednym momencie bardzo silnie kochać partnera/kę, a w innym pałać do niego/niej nienawiścią i nawet pragnąć rozstania. Zero-jedynkowe widzenie świata może także powodować niestabilność w podejściu osoby z BPD do terapii – raz entuzjastyczne, a raz pełne zniechęcania a nawet nienawiści do terapeuty/tki.
Zakłócenie poczucia własnej tożsamości: wyraźny i trwale niestabilny obraz samego siebie oraz własnego Ja.
Osoby zmagające się z borderline mogą mieć problem z ustaleniem kim tak naprawdę są, co czują, jakie mają zainteresowania albo preferencje. Ich obraz siebie jest bardzo niestabilny, a czasem nawet nie istnieje. Jest to powiązane z kolejnymi objawami BPD – poczuciem pustki oraz objawami dysocjajnymi, które mogą powodować większy dystans do samego siebie, brak poczucia realności swojego ciała oraz świata. Skutkuje to również brakiem perspektyw na przyszłość oraz poczuciem braku stabilności, a także strachem o to kim się będzie jutro.
Impulsywność w min. dwóch obszarach, która stwarza potencjalne zagrożenie (np. wydatki, nieostrożny seks, lekkomyślna jazda, nadużywanie substancji)
Typowa dla osób z BPD jest mnogość impulsywnych zachowań, które mogą być tragiczne w skutkach. Dwie trzecie osób z zaburzeniem z pogranicza spełnia kryteria nadużywania substancji psychoaktywnych, a samo uzależnienie ma u nich cięższy przebieg (Popiel, 2011). Niebezpieczne zachowania mogą prowadzić do śmierci albo trwałego uszczerbku na zdrowiu – często trudno określić czy było to działanie samobójcze, czy nie. Impulsywność może być spowodowana brakiem umiejętności hamowania własnych reakcji, ale też brakiem poczucia spójności ze swoim Ja oraz swoim ciałem – skutkuje to większym wewnętrznym przyzwoleniem na niebezpieczne zachowania.
Nawracające zachowania, gesty/groźby samobójcze lub samookaleczenia
Niestety, borderline jest obarczone bardzo dużym ryzykiem samobójstwa. Aż 10% osób z BPD odbiera sobie życie (Popiel). Oprócz tego, wiele osób cierpiących na zaburzenie z pogranicza przejawia zachowania parasamobójcze – są to czyny samobójcze, które nie są wykonywane w intencji odebrania sobie życia (przykładowo: przedawkowanie leków i poinformowanie pogotowia). Inną sprawą są samouszkodzenia takie jak uszkodzenia ciała poprzez cięcie, przypalanie, szczypanie, gryzienie, powodowanie oparzeń, uderzanie w ścianę itp. Te zachowania są spowodowane potrzebą zwrócenia uwagi na swój problem, ukarania samego/ej siebie, a także próby regulacji emocjonalnej poprzez samouszkodzenia, które powodują ulgę, gdyż cierpienie emocjonalne zastępuje się cierpieniem fizycznym. Ważne jest aby nie bagatelizować tego typu zachowań – jest to rozpaczliwa próba pokazania innym że ma się problem i potrzebuje się pomocy.
Niestabilność reakcji emocjonalnych spowodowana zmiennością nastroju w zależności od warunków.
Niestabilność reakcji emocjonalnych jest objawem wielu różnych zaburzeń i powoduje częste mylenie zaburzenia borderline z innymi: ADHD albo zaburzeniem dwubiegunowym. Nastrój osób z borderline szybko się zmienia, od bardzo negatywnego do bardzo pozytywnego. Nagłe wybuchy emocji mogą skutkować wystąpieniem niebezpiecznych albo niedostosowanych do sytuacji zachowań.
Przewlekłe poczucie pustki
Poczucie pustki jest to uczucie pustki w środku, braku tożsamości siebie, własnych myśli i odczuć. To czucie obojętności, nudy, izolacji. W takim stanie dużo łatwiej o niebezpieczne zachowania. Według badań (Klonsky, 2008), aż 67% osób z BPD przynajmniej czasami czuło się „pusto w środku”, zanim dokonało samouszkodzenia.
Niedostosowane zachowania, poczucie gniewu i trudności w panowaniu nad nim (wybuchy złości, udział w bójkach itp.)
Emocje osób z borderline są niezwykle silne i trudno je kontrolować. Gniew w połączeniu z problemem w panowaniu nad emocjami może skutkować m.in. wybuchami złości, które mogą prowadzić do zachowań agresywnych.
Związane w czynnikami stresowymi przemijające wyobrażenia paranoidalne lub bardzo nasilone objawy dysocjacyjne.
Jednymi z bardziej typowych dla BPD są objawy psychotyczne: wyobrażenia paranoidalne (podobne do schizofrenii) oraz dysocjacyjne: depersonalizacja – zaburzenie poczucia siebie, a także derealizacja: poczucie nierealności świata. Mogą być przerażające dla osób mierzącym się z nimi, a także wzmagać poczucie pustki i zwiększać ryzyko zachowań samobójczych.
Podsumowując, jak wygląda życie osoby z zaburzeniem borderline? Zaburzenie to występuje w różnym nasileniu, a także dość często współwystępuje z innymi chorobami: uzależnieniami, innymi zaburzeniami osobowości – to niestety utrudnia zarówno terapię jak i codzienne życie. Borderline wymaga stosownego leczenia: farmakoterapii i psychoterapii. W zależności od występujących objawów, stosuje się leki przeciwdepresyjne, stabilizatory nastroju lub leki przeciwpsychotyczne. Leki mają charakter doraźny i służą zmniejszeniu nasilenia poszczególnych objawów, np. towarzyszącego tym osobom lęku, obniżonego nastroju, drażliwości, gwałtownych zmian nastroju, zachowań impulsywnych, objawów psychotycznych. Terapia trwa długo, zwykle jest to minimum rok. Najlepiej przebadaną terapią, skonstruowaną specjalnie do pracy z tym zaburzeniem, jest terapia dialektyczno-behawioralna (DBT). Uczy ona pewnej plastyczności psychologicznej, tego jak widzieć świat inaczej niż wyłącznie przez pryzmat skrajności. Skuteczność w kontekście borderline wykazuje także terapia schematów oraz wyrastające z psychoterapii psychodynamicznej: terapia zorientowana na przeniesieniu oraz terapia oparta na mentalizacji. Dodatkowo, w związkach stosuje się także terapię par, aby druga osoba uczyła się jak tworzyć związek z partnerem cierpiącym na zaburzenie.
Nie należy traktować wszystkich osób z BPD jako monolitu o jednakowych zaburzeniach i ich nasileniu. Każdy jest inny, a odpowiednie leczenie i terapia, a nawet po prostu polepszenie się sytuacji życiowej, może znacznie polepszyć stan osoby z zaburzeniem. Życie osoby z borderline jest z pewnością trudne – jest w nim wiele sprzecznych i niezwykle silnych emocji, strachu oraz impulsywnych myśli, także tych zawierających w sobie myśli o samobójstwie lub samouszkodzeniu. Dlatego warto spróbować uczyć się empatii i współczucia wobec tych osób.
Literatura:
Butcher, J.N., Hooley, J.M., Mineka, S. (2017). Psychologia zaburzeń. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Grabski, B., Gierowski, J.K. (2012). Zaburzenia osobowości – różne spojrzenia i próby ich integracji. Psychiatria Polska, 46 (5), 829-844.
Holka-Pokorska, J. (2010) Leczenie farmakologiczne zaburzeń osobowości typu borderline. Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 149–164
Klonsky, D. (2008). What is emptiness? Clarifying the 7th criterion for borderline personality disorder. Journal of Personaly Disorders, 22 (4), 418-426.
Popiel, A. (2011). Zaburzenie osobowości z pogranicza – wyzwanie terapeutyczne. Psychiatria, 8 (2), 64-78.
Najnowsze Artykuły
GRANICE W RELACJACH – FAKTY I MITY 2023-03-12
“Dlaczego wsparcie społeczne jest 2022-11-01
Polish